Miasto otacza mnóstwo zieleni, porastającej w Puszczy Rominckiej gdzie jest pięć rezerwatów przyrody, a także Puszcza Borecka i Lasy Skaliste tworząc kompleks leśny. Czyste powietrze, piękne krajobrazy ściągają turystów z całej Polski i zagranicy.


Nazwa Gołdap pochodzi od nazwy rzeki, następnie przeniesiona na nazwę jeziora, później osady. Nazwa miasta jest pochodzenia staropruskiego, gdzie ape znaczy rzeka, gelda znaczy dolina i w połączeniu oznacza "rzekę płynącą w dolinie". Od 1283 roku ziemie te należały do Zakonu Krzyżackiego. Początki osady sięgają czasów księcia Albrechta Hohenzollerna, który polecił starostom Rynu, Olecka w 1565 roku założenie miasta w celu wzmocnienia granicy, Wybór obszaru padł na posiadłości leżące nad rzekami Gołdapą i Jarką.

W tym miejscu przebiegała granica okręgów Sambi i Natangi oraz diecezjami sambijską i pomezeńską. Rzeka Gołdapa dzieliła również terytorium dwóch stsrostw wystruckiego i węgorzewskiego. O lokalizacji miasta zadecydowało kilka czynników, między innymi istniała tu możliwość przeprawy przez rzekę stanowiącą dogodną drogę wodną do Królewca. Gołdap miała służyć aktywizacji gospodarczej obszarów pogranicza prusko-litewskiego.

Po raz pierwszy zostało nazwane miastem w 1568 roku, ale prawa miejskie i herb Gołdap otrzymała dopiero 15 maja 1570 roku w Królewcu. Książę Albrecht utrzymywał kontakty i prowadził korespondencję między innymi z Janem Kochanowskim, Mikołajem Rejem i Mikołajem Kopernikiem. W 1544 roku założył w Królewcu Uniwersytet. Mimo, że założył miasto Gołdap nie zdążył nadać nowemu ośrodkowi przywileju miejskiego.

Władzę w Prusach po śmierci księcia przejął jego syn Albrecht Fryderyk. To właśnie książę pruski nadał Gołdapi przywilej miejski. Nadany herb równoznacznie z prawami miejskimi zawierał elementy przynależne lennikowi czyli tarcza herbowa i orzeł książęcy oraz jego zwierzchnikowi litera "S", inicjał Sigismundus - od imienia króla Zygmunta Augusta. Pierwsze pięćdziesiąt lat istnienia miasta uformowało zasadniczy kształt.

Drewniana zabudowa Gołdapi kilkakrotnie płonęła. Ogromną katastrofą demograficzną, która prawie całkowicie wyludniła miasto była epidemia dżumy w 1625 roku. Prusy Książęce podzielone były na rejencje. Od 1818 roku w wyniku reformy administracyjnej w Prusach Gołdap została siedzibą powiatu rejencji gąbińskiej. Szybszy rozwój miasta nastąpił pod koniec XIX wieku, kiedy Gołdap stała się węzłem kolejowym. Powiat gołdapski pod koniec XIX wieku liczył tylko 16% Polaków. Stopniowa germanizacja doprowadziła do odsunięcia elementu polskiego.

Rozwój miasta zahamowała I wojna światowa, w której o Gołdap walczyły wojska radzieckie i niemieckie. Podzcas działań wojennych Gołdap uległa zniszczeniu. Po odejściu wojsk rozpoczęła się odbudowa miasta. Powoli znikały ruiny, rozwijała się gospodarka, kwitła kultura, krzewiło się życie turystyczno-wypoczynkowe. W latach 1923-1927 budowano linię kolejową. Druga wojna światowa nie oszczędziła miasta. Podczas trwania wojny w mieście i jego okolicach przebywali robotnicy na pracach przymusowych. Do kwietnia 1945 roku miasto podlegało rosyjskiej administracji wojskowej. W czasie II wojny Swiatowej Gołdap uległa w 90% zniszczeniu.

W 1975 roku nastąpiła reforma administracyjna kraju. Gołdap z wojewódźtwa białostockiego przeszła pod rejon wojewódźtwa suwalskiego. Sytuacja ta nie była korzystna dla miasta i regionu. Absolwentom zaczęło brakować pracy. Nastąpiła emigracja ludzi do dużych miast i za granicę. Nadchodzące przemiany w kraju nie ominęły Gołdapi.

Ruch Solidarności wniósł do miasta fale strajków obejmujących zakłady pracy. Po ogłoszeniu stanu wojennego w Ośrodku Wczasowym nad jeziorem Gołdap przebywały internowane działaczki Solidarności. Od 1989 roku w Gołdapi działa samorząd lokalny, który podjął szereg bardzo ważnych decyzji. Upadły nierentowe zakłady, a w ich miejsce powstały nowe próbujące pozytywnie zaistnieć na rynku. Staraniem władz wybudowano przejście graniczne do Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej.

Duża aktywność samorządu przyczyniła się do powstania Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Od jesieni 2000 roku Gołdap posiada uzdrowisko stanowiące ośrodek turystyczno-wypoczynkowy położony w pobliżu jeziora Gołdap.

Miejscowość uzdrowiskowa (wody mineralne, borowina). Na północny wschód od miasta leży jezioro Gołdap - powierzchnia 149 ha, długość 2900 m, szerokość 900 m, głębokość do 11 m. Wokół jeziora tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, kempingi, ośrodki wczasowe, plaże, kąpieliska.

Legenda o Pięknej Górze

Dawno dawno temu stał Gołdapskiej Górze piękny zamek, zamieszkany przez zamożnego pana. Wszyscy bali się tego pana, gdyż znany był on jako straszliwy zdzierca i grabieżca. Miał on córkę, cichą, skromną, szlachetną. Po kryjomu, by nie wywołać gniewu ojca, starała się ona naprawiać i wynagradzać wszystkie krzywdy, które ojciec wyrządzał.

Jednak gwałty i nieprawości rycerza przebrały wszelka miarę. Nadeszła straszliwa burza, pioruny biły jeden po drugim, ziemia trzęsła się i zamek zapadł się w ziemię. Tak zginął okrutny rycerz i jego szlachetna córka.

Od tego czasu co sto lat, w tej samej nocy, pomiędzy godziną jedenastą wieczorem a pierwszym pianiem koguta, pojawia się na górze postać w bieli. Lud sądzi, że jest to córka owego rycerza, która czeka na wybawienie. Czeka na chwilę gdy zamek wynurzy się w całej swej okazałości, a ona odnajdzie swego wybawcę. Mijają stulecia, a cud ten nie następuje.

Pewien mieszczanin zabłądził w ową stuletnia noc. Zobaczył tam postać w bieli. Zjawa przyzwała go do siebie. Dziewczyna ze łzami w oczach błagała go, aby ja ocalił. Miał za to otrzymać zamek. Musiał ją tylko wziąć ją na ramiona i zanieść do miasta. Nie wolno mu było oglądnąć się za siebie.

Mieszczanin zgodził się. Uniósł ja na ramionach i ruszył z nią ku Gołdapi. Lecz jednak oglądnął się za siebie, gdy go ktoś go zawołał. Gdy to zrobił, dziewczyna znikła. Od tego czasu człowiek ten często popadał w zadumę i wkrótce umarł. Był ostatnim człowiekiem, który widział ową białą postać na Gołdapskiej Górze.

Od 1 stycznia 2002 roku Gołdap jest powiatem. Zasięgiem obejmuje gminy: Gołdap, Banie Mazurskie, Dubeninki.


W procesie zasiedlania okolic Gołdapi doszło do zetknięcia dwóch fal osadnictwa czyli koloniści mazurscy i żywioł litewski. Zróżnicowanie to zostało utrwalone w nazwach geograficznych. Nieliczne osadnictwo mazurskie zachowało się do dwudziestego stulecia. Czynnikiem łączącym mieszkańców była religia.

W okresie międzywojennym trwała emigracja zarobkowa z powiatu gołdapskiego do Niemiec. W 1939 roku Gołdap liczyła 12 800 mieszkańców.

Gołdap otoczona jest przez kompleks leśny, który stanowią:

1. Puszcza Romincka.
2. Puszcza Borecka.
3. Lasy Skaliste.

W wymienionych puszczach znajdują się gatunki roślin, ptaków i zwierząt objętych ochroną.

Wybitni ludzie związani z Gołdapią.

Denelajtis Krystyn (1714-1780) poeta i pastor głęboko przywiązany do tradycji i języka litewskiego. Twórca pierwszego poematu w literaturze litewskiej "Pory roku".

Giersz Marcin (1808-1895) jeden z działaczy mazurskich XIX wieku, nauczyciel, poeta redaktor, tłumacz, publicysta, wydawca.

Hartknocht Jan Fryderyk (1740-1789) księgarz ryski, wydawca wielu dzieł znanych przedstawicieli Oświecenia niemieckiego i rosyjskiego m.in. Immanuela Kanta.

Kant Immanuel (1724-1804) wybitny filozof niemieckiego Oświecenia, obywatel Królewca, przyjaciel generała Daniela Fridricha von Lossowa, dowódcy garnizonu gołdapskiego.

Steinfatt Otto (1908-1947) jeden ze znanych ornitologów niemieckich. Od 1935 roku pracował w placówce zajmującej się obserwacją ptaków.

Szielasko Alfred (1864-1928) wybitny ornitolog niemiecki prekursor ochrony ptaków w Prusach Wschodnich.


(Fot. By Krokus - Praca własna, CC BY-SA 4.0)